Laugardaginn 11. júni 2011 100 km hlaup til styrktar Krabbameinsfélaginu

Eins og þeir vita sem fylgst hafa með átaki mínu og söfnuninni til styrktar Krabbameinsfélaginu þá fer fram annað hlaupið af fimm í átakinu á morgun. Um er að ræða meistaramót Íslands í 100 km hlaupi.

Eins og vonandi sem flestir vita er í gangi frábært framtak tvennra hjóna sem eru að hlaupa hringinn í kringum landið til styrktar krabbameinssjúkum börnum. Þau hafa sannarlega hreppt erfiða tíð á sínu ferðalagi. Fyrst fengu þau meðvind sem því miður stóð frekar stutt. Eftir það hefur tekið við mótrok, öskufjúk, snjókoma, kuldi og jafnvel frost. Í dag er loksins logn. Veðurspáin segir að búast megi við betri tíð og vindaspá er frekar hagstæð. Það lítur því út fyrir að seinnipartur ferðar þeirra verði jákvæðari hvað þessa þætti varðar. Við því má búast að uppsöfnuð þreyta fari að segja til sín þegar nær dregur ferðalokum. En það er ótrúlegt hvað hugurinn getur fleytt fólki áfram þegar sést fyrir endann á erfiðu verkefni.

Það er merkilegt að hugsa til þess hvernig máttarvöldin hafi ákveðið að úthluta hjónunum á táknrænan hátt veðurfari og aðstæðum sem falla vel að lýsingu á krabbameinsmeðferð. Kannski hjálpa hinar erfiðu aðstæður til við að kynna átakið þeirra? Að minnsta kosti er eftirtektarvert að sjá allan þann hlýhug, samkennd og hjálp sem þau hafa fengið á ferð sinni. Slíkur stuðningur er mjög mikilvægur þegar tekist er á við erfitt verkefni sem þetta.

Stuðningur við þá sem berjast við krabbamein er þeim ómetanlegur sem þurfa að takast á við það verkefni. Eitt það versta sem getur komið fyrir alla foreldra er að horfa upp á börn sín þurfa að glíma við erfið veikindi. Á slíkum stundum er stuðningurinn aldrei mikilvægari.

Á morgun þann 11. júní er dagleið hjónanna 101 km. Þá hafa þau þegar lagt að baki 9 dagleiðir við erfiðar aðstæður. Á morgun verður hugur minn hjá þeim. Leggjum þeim lið: http://www.mfbm.is/  

 

 

Ég hleyp af því ég get það - söfnun fyrir Krabbameinsfélagið

Eins og fram hefur komið í fjölmiðlum og víðar stend ég þessar vikurnar og mánuðina fyrir söfnun til styrktar Krabbameinsfélagi Íslands. Hugmyndin er að hlaupa 5 tilgreind hlaup sem byrjaði með maraþoni í París þann 10. apríl sl. og mun ljúka með Reykjavíkurmaraþoninu í ágúst nk.

Í síðasta pistli mínum var greint nánar frá þessum áformum. Ég ætla af og til á tímabilinu að blogga um ferlið og greina frá hvernig og hvort ég er að ná þeim markmiðum sem ég hef sett mér í þessu samhengi.

Fyrsta verkefnið var maraþonið í París. Það gekk ljómandi vel og náði ég að bæta minn besta maraþon tíma um tæpar 11 mínútur. Endaði á tímanum 2:55:14, hljóp fyrri helminginn á 1:27:03 og þann seinni á 1:28:11. Báðir tímarnir eru betri en það sem ég átti áður best í hálfu maraþoni.

Næsta verkefni er meistaramót Íslands í 100 km hlaupi sem verður þann 11. júní nk. Hlaup af þessari vegalengd krefst vandaðs undirbúnings og mikilla æfinga. Ég ákvað að taka þátt í þessu hlaupi strax um áramótin og því hef ég miðað æfingar við það. Heldur meira hlaupamagn og lengri langar æfingar en almennt er gert ráð fyrir í hefðbundnum maraþonprógrömmum. Þetta plan virtist reyndar henta mér afar vel fyrir maraþonið í París. Hins vegar þá er ekki alveg einfalt að flétta keppnismaraþon inní 100 km undirbúning ef ætlunin er að reyna að ná sem bestum árangri í 100 km hlaupinu. Ástæðan er sú að það kemur ákveðið rof í æfingaplanið í kringum maraþonið, með minnkuðu æfingamagni í aðdraganda hlaupsins og eins vikurnar á eftir meðan líkaminn er að jafna sig eftir keppnismaraþonið. Planið var og er því að reyna að komast í gegnum þennan tíma með því að minnka magnið eins lítið og unnt var og jafnframt að komast af stað aftur eins fljótt og unnt er - án ofþreytu og meiðsla. Fyrri helmingurinn af planinu gekk vel og þrátt fyrir tiltölulega mikið æfingamagn fram að maraþoninu fannst mér ég ágætlega hvíldur. Þar verður reyndar að taka tillit til þess að ég var að hlaupa að meðatali 140 km síðustu vikurnar áður en ég fór að trappa niður þannig að 100 km á viku í aðdraganda hlaupsins voru í raun heilmikil niðurtröppun. Nú verður að koma í ljós hvernig seinni helmingurinn gengur, þ.e. að keyra magnið aftur upp. Ég hljóp lítið í vikunni eftir maraþonið, 8 km á miðvikudeginum og 15 km á fimmtudeginum. Eftir seinni æfinguna fann ég fyrir þreytu í löppunum þannig að ég hvíldi þá alveg í þrjá daga. Byrjaði síðan aftur á mánudag í síðustu viku og hljóp tæplega 130 km þá viku. Það gekk vel og ég fann ekki fyrir neinu. Planið fyrir þessa viku er að reyna að hlaupa 140-150 km og halda því næstu tvær vikurnar áður en niðurtröppun hefst.

Það verður fróðlegt að sjá hvernig líðanin verður eftir þessa viku. Helgin gæti orðið strembin því á dagskránni eru 40 km á laugardag og 30 km á sunnudag. Ég ætla reyndar að taka þátt í Vormaraþoninu á laugardag og nota það sem góða æfingu. Planið er að reyna að hlaupa það frekar afslappað eftir veðri og vindum. Ætla þó að reyna að fara ekki hægar en 5 min tempó sem ætti að skila mér í mark á 3:30. Ef veður verður gott og líkaminn í standi getur vel verið að ég reyna að auka aðeins við seinni helminginn. Nú ef ekki þá bara njóta þess að vera með og taka góða æfingu með stórum hópi hlaupara.

Gangi æfingaplanið upp fyrir 100 km hlaupið eru þrjú markmið í gangi. Í fyrsta lagi er auðvitað markmið að klára hlaupið. Annað markmið er að klára það á undir 10 klst. - en það hafa bara tveir Íslendingar afrekað hingað til. Þriðja markmiðið, ef allt gengur súpervel, er síðan að reyna að fara á undir 9 klst. - en það hafa bara sömu tveir Íslendingar afrekað.

Að lokum er þrennt sem ég vil nefna í þessum pistli:

Ég hef notið aðstoðar og leiðsagnar Þorláks Jónssonar þjálfara hjá ÍR á tímabilinu og það er ómetanlegt.

Söfnunin fór vel af stað og þakka ég öllum sem nú þegar hafa lagt málefninu lið. Frekari kynning á söfnuninni mun eiga sér stað í kringum hvert og eitt hlaup. Fyrir þá sem ekki geta beðið er reikningsnúmer söfnunarinnar: 0301-26-102005, kt. 700169-2789! http://www.krabb.is/styrktarmal/Hleypthvieggetthad?

Að síðustu þá hef ég fengið afar góð viðbrögð við einkunnarorðum átaksins - breiðum þau út!

 

Með hlaupakveðju

gá

Hlaup og veikindi

Ég hleyp af því ég get það:

Hleypur 5 sinnum í tilefni af því að 5 ár eru frá því hann fór í lyfjameðferð vegna hvítblæðis

Gunnar Ármannsson greindist með hvítblæði árið 2005 og nú eru um 5 ár liðin síðan hann lauk lyfjameðferð. Hann hefur því ákveðið að hlaupa til styrktar Krabbameinsfélagi Íslands en einkunnarorð átaksins hans eru : „Ég hleyp – af því að ég get það!“

5 hlaup til styrktar Krabbameinsfélagi Íslands

„Ég greindist með hvítblæði á Þorláksmessu árið 2005. Þann 23. desember sl. voru 5 ár liðin og af því tilefni setti ég saman pistil og birti á bloggsíðu minni. Ég hef fengið nokkrar fyrirspurnir í þessi ár en ekki tjáð mig mikið um þessa upplifun opinberlega fyrr en nú.  Þar sem í sumar eru 5 ár liðin frá því ég lauk lyfjameðferð hef ég ákveðið að gera eitthvað sérstakt”, segir Gunnar Ármannsson sem ætlar að hlaupa fimm hlaup til styrktar Krabbameinsfélagi Íslands.
 
Þegar Gunnar varð 41. árs ákvað hann að hefja reglulegar hlaupaæfingar. Nú er hann farinn að hlaupa maraþon. Á afmælisdaginn 10. apríl nk., ætlar hann að hlaupa Parísarmaraþonið, 42,2 km. Þann 11. júní ætlar hann að hlaupa 100 km í Meistaramóti Íslands, þriðja hlaupið verður Laugavegurinn þann 16. júli sem er 55 km utanvegahlaup, fjórða hlaupið verður Jökulsárhlaup þann 6. ágúst sem er 32,7 km utanvegahlaup og lýkur hann síðan átakinu sínu þann 20. ágúst með þátttöku í Reykjavíkurmaraþoninu 42,2 km.

Gunnar ætlar að hlaupa til styrktar Krabbameinsfélagi Íslands og geta einstaklingar og fyrirtæki heitið á hann með því að leggja inn á reikningsnúmerið 0301-26-102005 kt. 700169-2789. „Það er von mín að einhverjir finni hjá sér hvatingu og finni fyrir sömu tilfinningu – ég hleyp því ég get það. Að sjálfsögðu vona ég líka að fólk leggi félaginu lið með því að styrkja það með fjárframlögum. Markmið mitt er að safna kr. 1.000.000“, segir Gunnar. Mikið líkamlegt álag fylgir því að hlaupa fimm langhlaup á svona stuttum tíma og margt sem getur farið úrskeiðis, því skiptir hvatinn miklu máli.

Framtíðarlýsing á efnahagsástandi Íslands og heimsins séð fyrir um 20 árum. Betri lýsing en hjá sumum samtímaskýrendum?

Stundum rekst maður á lesningu sem vekur upp ýmsar spurningar og vangaveltur um tengsl þess liðna við framtíðina. Móðir mín benti mér á bók fyrir rúmlega tveimur árum síðan sem ég ákvað að lesa alla í gegn þótt meginumfjöllunarefnið höfðaði ekki sérstaklega til mín. Til að byrja með átti ég í erfiðleikum með að halda mér við lesturinn og komast áfram í bókinni. En þegar fór að líða á voru staðhæfingar í bókinni með þeim hætti að þær vöktu mig til umhugsunar. Þessi bók er gefin út uppúr 1990 og það sem vakti sértaka athygli mína var lýsing á efnahagsástandinu í heiminum og á Íslandi eins og það myndi verða um tuttugu árum síðar - eða í kringum 2010.

 

Gripið niður í bókina:

 

„Ísland, líkt og aðrar þjóðir, gengur nú einfaldlega í gegnum tímabil í sögunni þar sem efnahagsmál eru síður en svo í föstum skorðum. ... Hagkerfið stendur á tímamótum vegna þess að hreyfiöflin að baki því eru á undanhaldi. Hagkerfið virkar ekki eins og áður, það koma upp mistök. Átök og spenna eiga sér sífellt stað. Kerfið eða kerfin virðast jafnframt líða áfram stjórnlaust á köflum og hagfræðingar og aðrir efnahagssérfræðingar eiga sífellt erfiðara með að henda reiður á hvað er að gerast. Næsta kynslóð manna mun því að öllum líkindum upplifa efnahagslegan glundroða. En frjóir einstaklingar munu brátt koma fram á sjónarsviðið og leggja á ráðin um nýjan hugsunarhátt og leiðir sem leysa munu af hólmi gömlu aðferðirnar. Hagkerfið verður síður háð flækjum og sértekningum, en þess í stað kemur ný nálgun við hugsun ykkar um peninga, aukin vöruskipti og í heild áhersla á einfaldari aðferðir og lausnir. Eftir um það bil tuttugu ár mun mannkynið líta til baka og gera sér ljósa þá breytingu sem orðin er á hagkerfi heimsins. Þá verður litið til þessa tímabils sem þið lifið á núna sem svartnættistímabils í efnahagsmálum. Vandamál Íslendinga í efnahagsmálum eru því ekkert sem þið þurfið að áfellast ykkur sjálf svo mjög fyrir, heldur miklu fremur þáttur í miklu stærra samhengi sem er hluti af þróun sem mannkynið allt tekur þátt í."

 

Athygli vert og ekki sem verst lýsing á því sem gerst hefur síðustu misserin.

 

Í þessari tilteknu bók er nokkuð fjallað um landfræðilega legu landsins og mikilvægi staðsetningar Íslands. M.a. segir um staðsetninguna:

 

„Við minntumst á það áður að lega landsins er miðpunktur milli tveggja heimsálfa sem undanfarna áratugi hafa verið leiðandi öfl í stjórnun heimsins. Með jafnri tengingu sinni við báðar heimsálfur hefur Íslandi tekist að halda sjálfstæði sínu með því að tengjast ekki annarri hvorri álfunni um of. Staða þess hefur því verið stefnumarkandi."

 

Þetta er umhugsunarvert. Þetta er skrifað fyrir um 20 árum en í raun hefur lítið breyst. Sovétið vissulega breyst og ekki eins valdamikið og áður en bæði Kína og Evrópusambandið hafa styrkst á tímabilinu.

 

Ofangreind tilvitnun í þessa tilteknu bók rifjaðist upp fyrir mér nýverið. Ástæðan er sú að mjög reyndur aðili úr viðskiptalífinu, sem búsettur er í USA, lét þau orð falla í samtali sem ég átti við hann nýverið, að það væri sama hversu misvitrar ákvarðanir íslenskir stjórnmálamenn myndu taka - þeir myndu ekki megna að breyta legu landsins. Þessi tiltekni aðili sér það sem einn af styrkleikum Íslands í viðskiptalegu tilliti hvar það er staðsett.

 

Það verður fróðlegt að fylgjast með á næstunni hvort fleira sem sagt er frá í bókinn muni rætast. Amk hafa ýmsir bent á þá möguleika sem fyrir hendi eru og gerðir eru að umtalsefni í bókinni með eftirfarandi hætti:

 

„Samfélag ykkar er heilsteypt og fullveðja en örsmátt í samfélagi þjóðanna. ... Samfélag sem getur eðli sínu samkvæmt hrundið háleitum hugmyndum í framkvæmd er einstakt fordæmi fyrir umheiminn, því sökum smæðarinnar er auðvelt fyrir aðrar þjóðir að líta á það sem þið hafið gert og rannsaka í hnotskurn hvernig breytingunum var komið á. Þannig verður samfélag ykkar fyrirmynd annarra, þó ekki endilega þannig að sagnaritarar framtíðarinnar muni líta til Íslands og segja að þar hafi upphafið átt sér stað. Öllu heldur munu aðrar þjóðir læra af ykkur, taka upp breytingarnar þegar þær sjá að þær eru framkvæmanlegar og kannski næla sér í heiðurinn óvart í minningu sögunnar."

 

Það væri vel ásættanlegt.

Upplýst og fordómalaus umræða um einkasjúkrahús

Hið íslenska fyrirtæki PrimaCare vinnur nú að undirbúningi byggingu einkasjúkrahúss og sjúkrahótels í Mosfellsbæ þar sem gerðar verða liðskiptaaðgerðir á erlendum sjúklingum. Umræðan um einkasjúkrahús sem í gangi hefur verið í fjölmiðlum byggist að töluverðu leyti á vanþekkingu og fordómum og því er nauðsynlegt að útskýra betur áformin.

 

Því hefur meðal annars verið haldið fram að ólíklegt sé að einkasjúkrahús geti fengið til sín nægilega marga sjúklinga til þess að rekstur þess myndi borga sig og að endanum myndi það þurfa að reiða sig á íslenska sjúklinga. Þannig sé verið að skapa tvöfalt heilbrigðiskerfi. Þetta er ekki rétt. Það er meðvituð ákvörðun aðstandenda PrimaCare að reiða sig alfarið á erlenda sjúklinga. Ástæður þess eru nokkrar.

 

Mikil pólitísk andstaða er gegn því að einkafyrirtæki á borð við PrimaCare komist í vasa í íslenskra skattborgara. Því er m.a. haldið fram að slíkt geti skaðað hagsmuni íslenska heilbrigðiskerfisins. Það er ekki vilji PrimaCare.

 

Hinn erlendi markaður fyrir aðgerðir af því tagi sem PrimaCare áformar að gera hefur verið kortlagður. Rannsókn sem unnin er af einu fremsta fyrirtæki heims á þessu sviði bendir ótvírætt til þess að möguleikar félagsins og Íslands til að laða til sín sjúklinga séu mjög góðir. Lækningaferðamennska er ört vaxandi markaður á heimsvísu og talið er að eftirspurnin eftir liðskiptaaðgerðum sjöfaldist á næstu 20 árum. Talið er að fjörutíu milljónir manna ferðist í lækningaskyni á næstu árum.

 

PrimaCare ætlar sér að  gera allt að 5000 aðgerðir á ári. Á Íslandi í dag eru gerðar innan við 1000 aðgerðir á ári á þessu sviði. Sá fjöldi myndi aldrei duga nema sem brot af þeim fjölda aðgerða sem sjúkrahúsið þarf að gera til þess að standa undir sér. PrimaCare þyrfti alltaf fjögur þúsund aðgerðir til viðbótar. Ef unnt verður að laða 4000 sjúklinga á ári til Íslands í þessar aðgerðir á annað borð er einnig unnt að laða að 5000 sjúklinga. Því er ekki þörf á íslenskum sjúklingum til að verkefnið geti orðið að veruleika, né gætu þeir bjargað rekstri þess, ef hinn erlendi markaður brigðist.

 

Það er af og frá að aðstandendur PrimaCare telji að hér sé um að ræða sérstaka gullnámu eða að verkefnið sé auðvelt í framkvæmd. Þvert á móti þá er hér um flókið verkefni að ræða sem krefst vandaðs undirbúnings. Nálgun þeirra íslensku fyrirtækja sem nú vinna að undirbúningi að stofnun einkasjúkrahúss er misjöfn og leiðirnar sem farnar eru einnig. Það er jákvætt og eykur vonandi líkurnar á því að sem flest, og helst öll, þessara verkefna verði að veruleika. Íslendingum veitir ekki af fleiri atvinnutækifærum og gjaldeyristekjum í bráð og lengd. 

 

Það er von mín að Íslendingar eygi það mikla tækifæri sem felst í því að komast inn á þennan markað. Gangi áform PrimaCare eftir munu skapast 600-1000 störf auk fjölda afleiddra þjónustustarfa. Það jafngildir tveimur álverum – án mengunar. Forsvarsmenn fyrirtækisins hafa – ekki frekar en forsvarsmenn álvera – ENGIN áform um að seilast í vasa íslenskra skattborgara. Miklu frekar að skila þangað umtalsverðum fjármunum – beint og óbeint.

 Gunnar Ármannsson, framkvæmdastjóri PrimaCare. 

Hvar liggja styrkleikar Íslands og Íslendinga? Hvar eru sóknarfærin?

Á Íslandi býr þjóð sem telur um 320.000 manns. Þjóðin býr við mikil náttúruleg gæði. Á tiltölulega fáum árum hefur þjóðinni tekist að komast úr fátækt og náð að skipa sér meðal ríkustu þjóða heimsins. Þetta hefur þjóðinni tekist með því að læra á náttúruna og nýta sér hana til framfærslu og auðlegðar. Áar okkar sem brutust undan erlendu valdi sáu að til  þess að geta betur ráðið sínum eigin málum og tekið þau í sínar hendur yrðu Íslendingar að mennta sig. Til að byrja með voru það fyrst og fremst ævintýragjarnir ungir karlmenn sem voru aldir upp við húslestur arfasagna Íslendinga sem lögðu í ferðir til framandi landa og brutustu til mennta. Oftar en ekki var þeim þetta kleift vegna framsýni manna sem höfðu náð að komast í nokkrar álnir og gátu styrkt þá til fararinnar. Segja má að þetta hafi verið framsýnir fjárfestar sem hugsuðu ekki um stundargróða fyrir sjálfa sig heldur voru þeir að fjárfesta í framtíð Íslendinga. Þessi framtíðarsýn þeirra skilaði sér að lokum í því að árið 1911, þegar 100 ár voru liðin frá fæðingu Jóns Sigurðssonar forseta, var Háskóli Íslands stofnaður. Síðan þá hefur Háskólinn vaxið og dafnað í 100 ár og hér á landi hefur verið byggt upp öflugt menntakerfi sem að flestra mati stenst vel samanburð við það sem best þekkist.

 

Fullyrða má að á þeim 100 árum sem liðin eru frá stofnun Háskóla Íslands hafi fáar ef nokkrar þjóðir heimsins náð jafn góðum árangri í að mennta þjóð sína og nýta sér menntun til almennrar velsældar fyrir þjóðfélagið allt. Mögulega er hluti af skýringunni sú staðreynd hversu fámenn þjóðin er og þegar „hún" ákveður eitthvað þá getur hún gert hlutina hratt. Á arfi forfeðranna hefur okkur tekist að búa til þjóð og þjóðskipulag sem margir líta til með aðdáun. Í smæðinni geta þó líka falist veikleikar eins og við höfum orðið áþreifanlega vör við. Á hinn bóginn þarf það ekki að koma á óvart þótt ung og kröftug þjóð geti gert mistök og stigið út af sporinu. Þá er mikilvægt að staldra við, skoða hvað fór úrskeiðis og reyna að læra af mistökunum. Finna hvar styrkleikarnir liggja og halda áfram uppbyggingunni út frá þeim.

 

Íslendingar hafa um langt árabil menntað lækna sína í Háskóla Íslands. Smæðar þjóðarinnar vegna hafa íslenskir læknar þurft að sækja sér framhaldsmenntun til erlendra landa. Í því samhengi getur verið hollt fyrir þá sem hér hafi valist til pólitískra valda á undangengnum áratugum að hafa í huga að það er ekki fyrir þeirra tilstilli að hinir íslensku læknar hafa valið sér bestu menntastofnanir beggja vegna Atlantsála og víðar. Það er þetta fólk, sem hefur á eigin vegum og verðleikum aflað sér framhaldsmenntunar og valið að snúa heima til Íslands, sem hefur lagt grunninn að þeirri heilbrigðisþjónustu sem við Íslendingar viljum gjarnan stæra okkur af í alþjóðlegum samanburði. Í þennan suðupott þess besta sem þekkist í nútíma læknisfræði heimsins hafa síðan bæst aðrar vel menntaðar heilbrigðisstéttir sem hafa komið með réttu kryddin og gert heilbrigðisþjónustuna að því sem við höfum búið við. 

 

Á síðustu áratugum hefur Íslendingum tekist að bæta við sem grunnstoð í þjóðskipulaginu mjög öflugri heilbrigðisþjónustu - að sumra mati þrátt fyrir kerfið en ekki vegna þess. Það er á þessari grunnstoð sem PrimaCare ehf. hyggst byggja upp þjónustu sem sniðin er að erlendum sjúklingum. Í alþjóðlegu samhengi geta Íslendingar sýnt fram á heilbrigðistölfræði sem á sumum sviðum stenst samanburð við það besta sem þekkist. Delottie Health Care Solution í USA hefur unnið rannsóknarskýrslu fyrir PrimaCare til að meta möguleika félagsins til að laða erlenda sjúklinga til Íslands. Í þeirri skýrslu kemur fram að sú heilbrigðisþjónusta sem veitt er á Íslandi staðsetji landið á meðal þeirra fremstu í alþjóðlegu samhengi. Þá stendur Ísland að þessu leytinu til mun framar en flest þau lönd sem nú eru að reyna að hasla sér völl á hinum ört vaxandi heilsutengda ferðamarkaði. Samkvæmt Euro Health Consumer INDEX árið 2009 lenti Ísland í þriðja sæti af 33 löndum með 811 stig af 1000 mögulegum. Í umsögn um íslenska heilbrigðiskerfið sagði að í raun væri það í stakk búið til að þjóna allt að 2 milljónum íbúa. Í sömu umsögn sagði að aðal ástæða þess hversu vel Ísland stæði í samanburðinum væri sú staðreynd að íslenskir læknar þyrftu að sækja sér framhaldsmenntun til útlanda og vegna þessa byggju Íslendingar við einstaklega gott tengslanet sem nýttist þeim vel.

 

Af framangreindu má því draga þá ályktun að einn af styrkleikum Íslands og Íslendinga felist í öflugri heilbrigðisþjónustu í alþjóðlegu samhengi. Aðrir augljósir styrkleikar þar sem Íslendingar standa framarlega í alþjóðlegu samhengi eru í sjávarútvegi og nýtingu orkuauðlinda eins og jarðvarma og fallvatna. Þá nefna margir til sögunnar landið sjálft og hreinleika þess og ef vel er haldið á spilunum geti Íslendingar gert sig gildandi í umhverfismálum. Kannski er það einmitt þar sem mestu möguleikar Íslendinga felast. Í umhverfismálum í víðu samhengi. Umgengni um náttúruauðlindir og nýting þeirra eru umhverfismál. Heilbrigðismál eru umhverfismál.

 

Í nýlegri skýrslu World Health Organization, WHO, frá 2009 sem ber heitið „Healthy hospitals, healthy planet, healthy people", segir m.a. að heilbrigðisgeirinn geti og eigi að leika lykilhlutverk í því að draga úr neikvæðum áhrifum af mannavöldum á loftslagsbreytingar. Spítalar eru orku- og aðfangafrekir í víðum skilningi þess orðs og eins og þeir starfa í dag hafa þeir margvísleg neikvæð áhrif á loftslagsbreytingar. Með því að draga úr kolefnisfótsporum spítala og stefna að því að þau verði engin getur heilbrigðisgeirinn tekið forystuna í því að stefna að heilbrigðri og sjálfbærri framtíð. Þetta er nokkuð sem fjölmörg samtök og fyrirtæki hafa áttað sig á og eru með markvissum hætti farin að nýta sér slíka nálgun - ekki eingöngu vegna þess að þau hafa trú á að það sé til lengri tíma skynsamlegri nálgun út frá sjónarmiðum sjálfbærni heldur einnig í markaðslegu tilliti.

 

Áform PrimaCare ehf. felast ekki eingöngu í því að nýta sér þá grunnstoð sem heilbrigðisþjónustan á Íslandi er orðin með viðurkenndu orðspori á alþjóðavísu. Framtíðarsýn félagsins felst jafnframt í því að tengja hina læknisfræðilegu þjónustu við ábyrga og sjálfbæra nálgun á veitingu heilbrigðisþjónustu með tilliti til umhverfisáhrifa í víðum skilningi. Víða um heim er farið að taka tillit til umhverfisáhrifa nýrra spítala og meðal annars er leitað leiða til að byggja spítala sem fá þá orku sem þeir þurfa með eins umhverfisvænum hætti og unnt er, m.a. með því að framleiða raforku með vindorku eða sólarorku. Hér á landi liggur beint við að nota okkar umhverfisvænu orku sem framleidd er með vatnsafls- eða jarðvarmavirkjunum. Íslendingum þykir fæstum að þessi nálgun teljist til tíðinda.  Þessi aðferðafræði, sem við höfum náð góðum tökum á með okkar vel menntuðu sérfræðingum á þessu sviði, veitir okkur þó ákveðið samkeppnisforskot í alþjóðlegu samhengi. Einn helsti samstarfsaðili PrimaCare er hið alþjóðlega félag Skanska. Skanska er eitt af stærstu fyrirtækjum sinnar tegundar í heiminum meðal annars á sviði hönnunar og byggingar á mannvirkjum.  Skanska hefur á undanförnum árum lagt á það mikla áherslu að allt sem þeir hanna og byggja sé gert á eins umhversvænan máta og unnt er. Með því móti hafa þeir náð að skapa sér tiltekna sérstöðu og samkeppnisforskot.

 

Áform PrimaCare snúast um að nýta sérstöðu Íslands og Íslendinga og samtvinna nokkra þá þætti sem styrkur okkar felst í. Með tilliti til þess markaðstækifæris sem viðskiptahugmyndin byggir á er staðsetning landsins mjög ákjósanleg mitt á milli austurstrandar USA og Norður-Evrópu. Eins og einn erlendur viðmælandi hafði á orði munu misvitrar ákvarðanir íslenskra stjórnmálamanna a.m.k. ekki megna að breyta legu landsins. Afmörkuð, viðurkennd og vel skilgreind hágæða læknisþjónusta á mjög samkeppnishæfum verðum, þar sem áhersla verður lögð á heildarlausn fyrir viðkomandi sjúklinga og aðstandendur þeirra er einn af styrkleikum verkefnisins. Að auki verður spítalinn byggður á eins umhverfisvænan máta og unnt er og hann verður knúinn áfram af endurnýjanlegum orkugjöfum. Staðsetning spítalans í fögru umhverfi í hlíðum Úlfarsfells í Mosfellsbæ, í einu öruggasta og hreinasta landi heims hvort sem litið er til mannlegra þátta eins og afar lágrar glæpatíðni og sýkingahættu eða hinna náttúrulegu þátta eins og hreins lofts og vatns, á sér hvergi samsvörun í veröldinni. 

 

Íslendingar hafa búið við það lán og borið til þess gæfu að læra á landið og auðlindirnar. Það hefur ekki verið þrautalaust og deilt hefur verið um aðferðirnar. Stoðirnar hafa ekki verið margar en þær hafa verið traustar og á þeim byggjum við nú í eftirleik Hrunsins. Eftir því er kallað að finna nýjar leiðir og skjóta fleiri stoðum undir tilveru Íslendinga og framtíðar efnahag þjóðarinnar. Því virðist það skjóta skökku við þegar sumir gagnrýnendur þess að nýta sér þá stoð sem heilbrigðisþjónustan getur verið nýjum hugmyndum um atvinnusköpun og gjaldeyrisöflun, tala gegn því að starfsemi þessi verði að veruleika. Oftar en ekki er málflutningurinn settur fram á þann hátt að verið sé að vernda eitthvert tiltekið núverandi fyrirkomulag sem mikil hætta er talin á að líði undir lok ef hin nýja starfsemi kemst á laggirnar. Það er eðlilegt að fara fram með varfærni og benda á hvar getur verið ástæða til að staldra við. Til þess er rökræðan. Finna leiðir til að leysa þau vandamál sem upp kunna að koma. Finna leiðir til að ýta undir nýjungar, auka fjölbreytni, fjölga tækifærum og gera það án þess að skaða aðra hagsmuni. Við höfum vítin til að varast og læra af. Við höfum vel menntað fólk sem hefur aukið við kunnáttu sína bæði í ríkisreknum og einkareknum háskólum hérlendis sem erlendis. Sá grunnur er traustur og ekki er að sjá að annað formið sé marktækt betra en hitt. Því ættum við að vera vel í stakk búinn til að taka upp jákvæða rökræðu um ný tækifæri og finna leiðir til að leysa úrlausnarefnin. Það hlýtur að vera æskilegra ef hægt er að gera það á annan hátt en að reyna að koma í veg fyrir að ný tækifæri verði að veruleika. Framþróun hefur aldrei byggt á úrtöluröddum og þeim sem tala kjark úr fólki.

 

Þetta á ekki síst við nú þegar haft er í huga að það eru blikur á lofti um það hvort okkur takist að viðhalda þeirri góðu heilbrigðisþjónustu sem við teljum til styrkleika þjóðarinnar nú um stundir. Það er farið að kvarnast úr. Það má halda því fram fullum fetum að verkefni PrimaCare snúist ekki eingöngu um að nýta fyrirséð tækifæri til sóknar heldur snýst það ekki síður um varnarbaráttu. Ef Íslendingar ætla áfram að búa við góða heilbrigðisþjónustu er mikilvægt að búa heilbrigðisstéttum gott starfsumhverfi. Þótt kjaraumhverfið skipti að sjálfsögðu miklu máli þá skiptir ekki síður máli að aðstaðan sjálf til að stunda lækningar og aðra heilbrigðisþjónustu standist alþjóðlegan samanburð. Á undangengnum „góðærisárum" var sparað í tækjakaupum og endurnýjun lækningatækja var ekki jafn hröð og skyldi. Ef ekki hefði verið fyrir veglegar gjafir hollvina ýmissa sjúkrastofnana hefði ástandið verið enn verra. Nú þegar fyrirséð er að sparnaður verður meiri en áður er hér um grafalvarlegt mál að ræða. Nú getur það ástand verið að skapast að þeir læknar sem hafa sérmenntað sig hvað mest og farið dýpst í sín fræði og áunnið sér mikla starfsreynslu finna sér ekki starfsvettvang við hæfi á Íslandi vegna aðstöðuleysis. Ef við fáum þessa sérfræðinga ekki heim, eins og áður, hefur það keðjuverkandi áhrif. Aðrir læknar sem hafa séð tækifæri til að koma heim og vinna með fremstu sérfræðingum á sínu sviði hafa ekki sömu tækifæri til þess og áður - á Íslandi. Þeir fresta því heimflutningi til að geta áfram unnið með fremstu sérfræðingum. Þegar þeir hafa sjálfir komist á þann stall að vera meðal fremstu sérfræðinga koma þeir ekki heim - vegna aðstöðuleysis. Áhrif þessarar keðjuverkunar ættu að vera öllum augljós og verulegt áhyggjuefni.

 

Verkefni PrimaCare mun eitt og sér ekki snúa þessari þróun við. Það ásamt fleirum sambærilegum sem nú eru í undirbúningi geta þó tekið þátt í því að búa til viðspyrnu á afmörkuðum sviðum. Þessi verkefni geta búið til aðstöðu og tækifæri fyrir sérfræðinga til að fá vinnu við hæfi á Íslandi sem annars hefði ekki orðið. Þessir sérfræðingar munu laða til sín aðra sérfræðinga og annað samstarfsfólk. Með þessu móti verður hægt að fjölga atvinnutækifærum í heilbrigðisgeiranum og viðhalda gæðum þess. Hver nýr sproti sem kemst upp úr sverðinum leggur sitt af mörkum með margvíslegum nýjum tækifærum og margföldunaráhrifum.

 

Áfram munum við því geta búið við það besta sem íslenskt menntakerfi hefur lagt grundvöll að. Það hefur sjaldan verið mikilvægara en á þessum tímum að hlúa vel að íslenska menntakerfinu og búa vel menntaðri íslenskri þjóð næganlega mörg spennandi atvinnutækifæri til að halda fólkinu í landinu og fá þá til baka sem sækja sér frekari menntun og reynslu erlendis. 

 

Gunnar Ármannsson

frkvstj. PrimaCare

Málefnaleg rökræða um ný tækifæri í heilbrigðisþjónustu?

Í dag fékk ég birta í Fréttablaðinu stutta grein með ofangreindri fyrirsögn. Tilefnið eru nýleg skrif Ingibjargar Pálmadóttur fyrrv. heilbrigðisráðherra og viðtal á föstudaginn á stöð 2 við Ögmund Jónasson innanríkisráðherra. Reyndar má kannski segja að það sem ýtti endanlega við mér með að rita þennan stutta pistil var viðtal Sigurjóns M. Egilssonar í þætti hans Sprengisandi sl. sunnudag við Ögmund. Þar kallaði Ögmundur eftir málefnalegri umræðu um þau úrlausnarefni sem við er að eiga hverju sinni. Hann hefur reyndar kvartað nokkuð undan því að undanförnu að honum finnist fjölmiðlamenn ekki vera nægjanlega málefnalegir í umfjöllun sinni og hafa áhuga á aukaatriðum en ekki því sem máli skiptir. Um það ætla ég ekki að dæma hér en það er forvitnilegt að sjá hvernig Ögmundur nálgast sjálfur hina málefnalegu rökræðu um ýmis álitaefni. Hann er gjarn á að taka einstök dæmi og alhæfa út frá þeim. Þá finnst honum greinilega ekkert að því að væna fólk sem hann hefur hlustað á um lygar og gera þeim upp fyrirætlanir. Sennilega er ég ekki nógu sjóaður í hinni pólitísku umræðu til að átta mig á leikreglunum og hvenær málefnaleg rökræða telst málefnaleg og hvenær ekki.

Það er hins vegar réttmæt krafa Ögmundur að þeir sem eru með áform um t.d. einkarekstur í heilbrigðisþjónustu geri grein fyrir því hvernig hann er áformaður. Með því móti er betur hægt að rökræða um mögulega kosti og ókosti. Það hyggst ég gera á næstunni.

"Nýverið hefur í dagblöðum og ljósvakamiðlum birst gagnrýni á fyrirhuguð áform um innflutning á erlendum sjúklingum til Íslands. M.a. hefur Ögmundur Jónasson innríkisráðherra, verið duglegur að koma sjónarmiðum sínum á framfæri. Þrátt fyrir gagnrýni hans hefur hann þó látið hafa eftir sér að svo fremi sem ekki verði grafið undan almannaþjónustunni og skattfé borgaranna ekki notað þá sé hann ekki mótfallinn hugmyndunum.

Það er ánægjulegt og tímabært að þessi umræða fari fram og fái þá athygli sem eðlilegt er fyrir nýjar hugmyndir sem geta haft víðtæk áhrif til framtíðar. Hingað til hafa sumir þeirra sem um málið hafa fjallað á opinberum vettvangi gert það af takmarkaðri þekkingu og fordómum. Á það sérstaklega við um þann markað sem verið er að leita á og jafnframt um áform þeirra sem eru að reyna að hrinda nýjum hugmyndum í framkvæmd. Því er mikilvægt að rökræða um málefnið fari fram þannig að unnt sé draga fram í sviðsljósið kosti og galla þessara áforma.

Til að umræðan verði málefnaleg er æskilegt að talsmenn beggja sjónarmiða, með og á móti, temji sér slíka nálgun. Ingibjörg Pálmadóttir fyrrv. heilbrigðisráðherra og Ögmundur Jónasson gera aðstandendum þessara áforma upp fyrirætlanir eins og að til standi að komast inn bakdyramegin inn í íslenska heilbrigðiskerfið og að koma hér upp tvöföldu heilbrigðiskerfi. Hvað varðar áform PrimaCare stendur hvorugt til og fékk Ögmundur Jónasson frá fyrstu hendi upplýsingar um það á næstsíðasta degi hans í embætti heilbrigðisráðherra. Ingibjörg hefur ekki óskað eftir neinum upplýsingum um áform PrimaCare áður en hún ákvað að gera forsvarsmönnum fyrirtækisins upp ímyndaðar fyrirætlanir.

Að sjálfsögðu er aðeins hægt að drepa á fá atriði í stuttri grein sem þessari en ég vænti þess að á næstu vikum og mánuðum muni verða áframhaldandi umræða um þessi áform.

Það er einnig von mín að þeir sem vilja leggja rökræðunni gott til geri það á uppbyggilegan hátt með það í huga hvernig við getum best tryggt að ný starfsemi fái brautargengi og geti skapað störf og gjaldeyristekjur án þess að raska því kerfi sem við viljum búa við."

 

Er íslenska heilbrigðiskerfið gott – er innflutningur erlendra sjúklinga góð eða vond hugmynd?

Það hefur verið fróðlegt að fylgjast með umræðu um lækningatengda ferðamennsku síðustu daga og reyndar allt síðast liðið ár. Ýmsar skoðanir hafa verið viðraðar bæði til að mæla með en einnig til að mæla gegn. Í þessum pistli ætla ég ekki nema að takmörkuðu leyti að fara inn í þá umræðu. Ég get þó upplýst að ég hef sl. mánuði reynt að safna saman þeirri gagnrýni sem fram hefur komið til að geta tekið upp rökræðuna við þá sem það vilja. Það er eðlilegt og sjálfsagt að rökræðan fari fram þannig að fólk geti betur vegið og metið kosti jafnt sem ókosti. Þá er ekki síður mikilvægt að fólk fái upplýsingar um fyrirætlanir þeirra aðila sem eru að undirbúa starfsemi á þessu sviði þannig að rökræðan geti farið fram um áformin á málefnalegum nótum.   

Tilefni þess að ég rita niður þessar hugleiðingar mínar nú er viðtal sem tekið var við Þuríði Backman, formann heilbrigðisnefndar Alþingis, á RUV í kvöldfréttum þann 10. janúar sl. Þar var verið að leita viðbragða hennar vegna fréttaflutnings yfir helgina um fyrirætlanir fjögurra fyrirtækja á að flytja inn sjúklinga til Íslands og veita þeim læknisþjónustu hér á landi.   

Í viðtalinu lýsti hún áhyggjum sínum af því að þetta gæti verið vísir að tvöföldu heilbrigðiskerfi hér á Íslandi þar sem hinir efnameiri gætu keypt sér þjónustu sem stæði öðrum ekki til boða. Þótt þessi ábending sé ekki tilefni skrifa minna vil ég þó leyfa mér að halda því fram að nú þegar sé hér á Íslandi tvöfalt heilbrigðiskerfi upp að vissu marki. Þeir efnameiri geta nú þegar leyft sér að kaupa sér þá heilbrigðisþjónustu sem þeir kæra sig um hvar sem þjónustuna er að finna. Eru til fjölmörg dæmi þess að hinir efnameiri fari til útlanda og kaupi sér heilbrigðisþjónustu – ekki síst þegar þeim þykir biðlistinn á Íslandi of langur. Þeir efnaminni njóta reyndar góðs af því þar sem biðlistinn styttist og viðkomandi greiðir úr sínum eigin vasa en ekki með samsvarandi fjárhæð af skattfé borgaranna. Eins og ég skil umræðuna þá horfa gagnrýnendur tvöfalds kerfis fram hjá þessu þar sem viðkomandi einstaklingar kaupa sér þjónustuna utan íslenskrar landhelgi og þar með virðast önnur lögmál eiga að gilda. Þetta er þó eingöngu partur af sögunni því sum læknisþjónusta er undanskilin greiðsluþátttöku ríkisins - að mismiklum hluta eða að öllu leyti. Í því felst tvöfalt kerfi á þann hátt að þeir sem eru „heppnir“ fá niðurgreiddan sjúkdóm en hinir „óheppnu“ ekki. Reglulega fara fram viðræður milli ríkisvaldsins og veitenda þjónustunnar um hvað skuli vera niðurgreitt af ríkinu og hvað ekki. Í því felst tvöfalt kerfi. Árlega ákveður ríkisvaldið hversu miklu skuli verja til kaupa á heilbrigðisþjónustu af skattfé borgaranna og fyrir þá. Fjármunir til þessar kaupa eru takmarkaðir og fara verður vel með þá. Það er vitað og því er leitað leiða til að spara. Stundum felst sparnaðurinn í því að í lok árs lengjast biðlistar eftir sumum aðgerðum. Þeir sem geta og vilja geta þá valið sér að kaupa þjónustuna annars staðar. Aðrir ekki. Tvöfalt kerfi? Að mínu mati jaðrar það við hræsni að taka þessa þjónustu út fyrir sviga og halda því fram að hérlendis ríki jöfnuður á þessu sviði og að hér eigi eða þurfi að ríkja fullkominn jöfnuður á þessu sviði. Á meðan við sem þjóð getum ekki leyst vanda hluta þjóðarinnar sem er í vandræðum með að leysa úr þeirri lægstu grunnþörf að geta átt til hnífs og skeiðar finnst mér sem ýmsir séu með ódýrum hætti að reyna að afla sér vinsælda með því að tala á þennan klisjukennda hátt. Þar sem ég reikna með að einhverjir kunni að vilja leggja út af orðum mínum á sem verstan veg er rétt að taka það fram að ég er ekki að tala fyrir því kerfi sem við sjáum hvað ýktast í Bandaríkjunum né heldur er ég að halda því fram að ekki eigi að tryggja þegnum þessa lands sómasamlega heilbrigðisþjónustu. En eins og ég nefndi í upphafi þessarar málsgreinar er þetta í raun önnur rökræða en sú sem kveikti áhuga minn á að tjá mig um ummæli Þuríðar.    

Ummæli þau sem ég staldraði við hjá Þuríði eru þessu: „ ...alvarlegri hlið væri það að þarna væri kominn þá samanburður bæði hvað varðaði aðstöðu og laun og kjör við þá starfsmenn sem eru þá starfandi utan þessa einkasjúkrahúss“. Af fréttamanni er haft eftir Þuríði að þetta gæti þýtt að erfiðar yrði fyrir hið opinbera að keppa um starfsfólk við einkasjúkrahúsið.   

Það er margt við þessi ummæli að athuga sem þarfnast nánari rökræðu. Það sem vakti þó sérstaka athygli mína eru ekki ummælin um kjörin heldur ummælin um aðstöðuna. Það leiddi mig til að velta fyrir mér í víðara samhengi þeirri aðstöðu sem við höfum búið sjúklingum og heilbrigðisstarfsfólki. Í umræðu dagsins köllum við þetta heilbrigðiskerfi og hælum okkur af því að standast samanburð við það besta í heiminum. En gerum við það raunverulega? Er heilbrigðiskerfið okkar gott? Ég hef sjálfur haldið því fram og ekki síst við erlenda aðila. Ég hef í því sambandi bent á heilbrigðistölfræði því til staðfestingar. Ég er hins vegar ekki sannfærður um kerfið okkar sé gott og hef af því verulegar áhyggjur að það sé farið að þróast til verri vegar.   

Mín skoðun er sú að við höfum staðið okkur jafn vel og raun ber vitni - ekki vegna heilbrigðiskerfisins heldur þrátt fyrir það. Mín reynsla er sú að heilbrigðiskerfið hafi þróast einhvern vegin en ekki verið skipulögð og ákveðin með nægjanlega samræmdum hætti. Kerfið er eins og stagbætt flík sem ennþá veitir okkur skjól en það er farið að blása á milli gisinna saumanna.  

Ástæða þess, að mínu mati, að við höfum náð góðum árangri við veitingu heilbrigðisþjónustu er sú að við höfum búið við það lán að íslenskir læknar hafa þurft að leita sér framhaldsmenntunar erlendis. Þeir hafa leitað til bestu skóla beggja vegna Atlantshafsins. Þeir hafa fram til síðustu missera flestir leitað heim. Hér heima hefur síðan orðið suðupottur þess besta sem þekkist í læknisfræði heimsins. Út í þennan suðupott hafa síðan bæst við aðrar vel menntaðar heilbrigðisstéttir sem hafa komið með réttu kryddin og gert heilbrigðisþjónustuna (ekki kerfið) að því sem við höfum búið við.   

Nú eru hins vegar blikur á lofti. Íslenskir læknar eru farnir að hugsa sig betur um áður en þeir taka ákvörðun um að koma heim aftur. Heimurinn hefur minnkað og hin „ramma taug“ er kannski eins römm og hún var. Í dag er auðveldara en áður að halda uppi samskiptum við vini og ættingja þótt höf og álfur skilji að. 

Vissulega hefur efnahagsástandið áhrif á val lækna í kjaralegu tilliti. En ekki eingöngu. Aðstaðan skiptir máli. Vinnuaðstaðan. Vinnuandinn. Viðmótið. Mögulegir vinnuveitendur. Einn eða fleiri? Mögulegir samstarfsaðilar. Kerfið.  

Reglulega berast af því fréttir að sjúkrastofnunum eru gefin lækningtæki. Sem er vel – og eins gott. Í góðærinu var sparnaður í heilbrigðiskerfinu krafan. Endurnýjun tækja sat þá á hakanum. Hvernig skyldi þeim málum verða háttað í nánustu framtíð?   

Í mínu umhverfi heyri ég fleiri og háværari raddir um að almenn aðstaða sem býðst læknum hér á landi sé farin að hafa veruleg áhrif á ákvarðanatökuna. Takist mönnum að yfirstíga hugsunina um lægri tekjuöflunarmöguleika hér á landi í samanburði við það sem þekkist utan Íslands þá er það oft aðstöðumunurinn sem ræður úrslitum. Þetta á sérstaklega við þá lækna sem hafa sérmenntað sig sem mest og kynnst því besta. Þessi staðreynd hefur keðjuverkandi áhrif. Ef þeir læknar sem mesta sérmenntunina hafa kjósa að koma ekki heim hefur það áhrif á hina líka. Þeir fá ekki tækifæri á Íslandi til að vinna með þeim sem lengst hafa náð. Það dregur enn frekar úr áhuga sumra lækna að koma heim. Það fækkar því í „heimavarnarliðinu“. Það getur leitt til þess að á sumum sviðum verði ekki um að ræða tvískipt heilbrigðiskerfi hér á landi – heldur ekkert heilbrigðiskerfi. Sumar aðgerðir verða ekki gerðar hérlendis ef fram fer sem horfir. Þá verður að senda alla viðkomandi sjúklinga út fyrir íslenska landhelgi með tilheyrandi kostnaði.   

Til að sporna við þessari þróun verður að bregðast. Ríkið virðist ekki vera í góðri aðstöðu til þess um þessar mundir. Var það reyndar ekki heldur á nýliðnum „góðæristíma“. Ef einkaframtakið getur fjölgað möguleikunum og jafnvel bætt aðstöðuna á einhverjum sviðum er kannski von til þess að hægt verði að snúa þróuninni að einhverju leyti við.   

Það er eðlilegt að rökræðan fari fram. Það er betra ef hún getur farið fram án fyrirfram gefinna fordóma og alhæfinga. Þeir sem gagnrýna hvað mest kerfið eins og það er í USA benda iðulega á veikleika þess. Þeir sem gagnrýna ríkiskerfin sem mest gera oftast það sama. Það er því forvitnilegt að heyra þegar sumir fræðimenn, eins og t.d. Dr. Birgit Toebes lagaprófessor og virtur fræðimaður á sviði heilbrigðisréttar og alþjóðlegrar mannréttindaverndar, heldur því fram að Bandaríska einkarekna kerfið og hið Evrópska ríkisrekna kerfi séu að nálgast hvort annað, eins og hún sagði á ráðstefnu á vegum HR í nóvember sl. Ástæðan er sú að verið er að reyna að sníða helstu agnúa af kerfunum sem virðist leiða þessi mismunandi kerfi nær hvoru öðru þar sem reynt er að finna besta milliveginn.   

Það er rétt sem bent hefur verið á að við megum ekki láta reka á reiðanum og láta „gróðavon kaupsýslumanna“ ráða þróun heilbrigðiskerfisins. Né heldur megum við vera stíf og þver og ekki megum við vera hugsunarlaus.   

Ég er þeirrar skoðunar að við höfum hingað til of mikið látið reka á reiðanum og látið heilbrigðiskerfið þróast án nægjanlegrar og yfirvegaðrar umhugsunar. Því miður virðist mér vera svo fyrir okkur komið að við séum mögulega að missa niður margt af því góða sem hefur einkennt heilbrigðisþjónustuna okkar. Þar er ekki við einkaframtakið að sakast. Ef einkaframtakið getur lagt gott til og er reiðubúið að taka áhættu, sem ríkið getur ekki og á ekki að taka, finnst mér ástæðulaust að gera lítið úr því og tala með niðrandi hætti um fjármagnseigendur eins og sumir virðast líta á sem sérstaka íþrótt.  

Áramótaannáll 2010 - Hlaupaannáll

Hlaupaárið 2010 hefur almennt verið gott hlaupaár þótt vissulega hafi skipst á skin og skúrir í eiginlegri og óeiginlegri merkingu. Ég hef ekki hlaupið jafnmikið magn á einu ári áður og ekki keppt í jafnmörgum keppnishlaupum á einu ári áður og margt skemmtilegt hefur á dagana drifið bæði við æfingar og í hinum ýmsu keppnishlaupum.  

 

Þökk sé frábærri hlaupasíðu, http://www.hlaup.com/, er afar auðvelt að skrásetja og halda utan um allar æfingar. Mér telst til að ég hafi hlaupið 4.100 km á árinu. Þeir km skiptast annars vegar í 2.433,1 km sem hlaupnir hafa verið á hlaupabretti og 1.667,5 km sem ég hef hlaupið úti. Til nánari skýringar á þessari skiptingu á milli inni og úti hlaupa hef ég mér það til varnar að vegna tiltekinna atvika í fortíðinni, sem ég nýlega skrásetti að hluta og birti á bloggsíðu minni, http://garmur.blog.is/blog/garmur/entry/1127959/, þá er ég með heldur lakara ónæmiskerfi en gengur og gerist. Þess vegna verður brettið oftar fyrir valinu en annars hefði verið og reyni ég að forðast að hlaupa úti ef mjög kalt er í veðri og kalsasamt. Þrátt fyrir að hafa reynt að passa mig vel síðasta vetur held ég samt að ég hljóti að hafa höggvið nálægt Evrópumetinu í samanlögðu kvefi á einum vetri.   

 

Samkvæmt skráningarkerfi http://www.hlaup.com/ skiptast hlaupin niður á mánuði með þessum hætti:

janúar              286,4 km         (197,2 - 89,2)

febrúar             513,8 km         (395,1 - 118,7)

mars                 561,0 km         (309,1 - 251,9)

apríl                 450,7 km         (367,5 – 83,2)

maí                  264,9 km         (93,1 – 171,8)

júní                  341,4 km         (100 – 241,4)

júlí                   211,3 km         (48,4 – 162,9)

ágúst                201,3 km         (56,1 – 145,2)

september        305,9 km         (211,3 – 94,6)

október            309,8 km         (157,2 – 152,6)

nóvember        307,1 km         (252 – 55,1)

desember         334,0 km         (246,1 – 100,9)  

 

Mér telst til að keppnishlaupin á árinu séu samtals 15 og í þeim voru 274 km lagðir að baki. Ég hafði ekki hugsað út í þessa tölfræði fyrr en ég sá súperhlauparann Geir Jóhannsson taka þessa tölfræði saman hjá sér undir lok ársins. Mér er til efs að það séu margir sem hafa tekið þátt í jafnmörgum keppnishlaupum og hann á árinu!  

 

Í upphafi ársins 2010 setti ég mér nokkur tímamarkmið í einstökum vegalengdum. Ég var ákveðinn í því að reyna að hlaupa maraþon á undir 3 klst um vorið og setti því markmiðin í 5 km, 10 km og hálfmaraþoni til samræmis við það – skv. því sem þar til gerðar reiknivélar gefa upp. Það er skemmst frá því að segja að ég náði engu þessara markmiða á árinu. Þrátt fyrir það er ég ánægður með árið þegar upp er staðið. Þótt ég hafi ekki náð þeim markmiðum sem ég setti mér þá náði ég þó að bæta tíma mína í öllum þessum vegalengdum. Markmið ársins 2010 verða einfaldlega yfirfærð yfir á árið 2011 og undirmarkmiðið verður að bæta alla tíma.   

 

Mér gekk ljómandi vel í mínu fyrsta maraþoni vorið 2009 (http://www.hlaup.com/ShowFrasogn.aspx?sagaId=56) og því ákvað ég að nota sama hlaupaprógramm og ég notaði þá – en jók þó æfingamagnið um 15 - 20%. Kannski ekki skynsamleg nálgun því eins og þeir sem til þekkja vita er magn ekki sama og gæði. Hins vegar þá hef ég litið á hlaupin út frá öðrum sjónarhóli en þeim að allt snúist um keppnishlaupin. Vissulega eru þau skemmtileg og sjálfsagt að setja sér markmið í þeim. Í mínum huga er það þó ekki síður mikilvægt að njóta þeirra hlaupa/æfinga sem eru á milli keppnishlaupanna. Það er með hlaupin eins og svo margt annað í lífinu að það er ferðalagið sjálft sem skiptir svo miklu. Ef maður gleymir ferðalaginu er hætt við að lífið verði sífelldar öfgar á milli gleði og sorga eftir því hvernig hver áfangastaður reynist þegar á hólminn er komið. Þess vegna veitir góð æfing mér ekki síður gleði en góður árangur í keppnishlaupi. Ég veit fátt betra í lok hverrar viku en að fara yfir æfingar vikunnar í huganum og gleðjast yfir þeim sem vel hafa gengið. Þess vegna nýt ég æfinganna og þær verða fyrir vikið stundum lengri en til stóð í upphafi. Ég held að þessi afstaða hafi reynst mér vel þegar ég varð að hætta í maraþoninu í Kaupmannahöfn í vor eftir að hafa hlaupið 25 km. Mér fannst síður en svo að æfingar vetrarins hefðu farið forgörðum þótt mér tækist ekki að ljúka hlaupinu en hafði mestar áhyggjur af því hvort ég hefði hlaupið of lengi á annarri löppinni og væri þar með búinn að skemma fyrir mér allt sumarið sem var framundan.   

 

Eftir maraþonið í Kaupmannahöfn var ég lengi framan af sumri að basla með lélegan vöðva aftan í vinstra lærinu sem hamlaði mér nokkuð. En þó ekki það mikið að það héldi mér frá æfingum og keppni þannig að ég gat vel notið hlaupasumarsins. Náði meira að segja að komast undir 40 mín múrinn í Miðnæturhlaupinu sem mér fannst hreint ekki sjálfgefið fyrirfram. Ég tók þátt í mínu fyrsta Laugavegshlaupi og verður að segjast eins og er að það hafi verið hreinasta hörmung. Ekki var þar við lærið að sakast því ég hljóp svo hægt að það reyndi aldrei neitt á það. Á leið upp í Hrafntinnusker fékk ég svona hressilega magaverki að ég hélt ég myndi ekki ná að ljúka hlaupinu. Síðustu rúmu 45 km hlaupsins hljóp/joggaði ég meira og minna í keng og upplifði þá „skemmtun“ að ná engum hlaupara það sem eftir lifði hlaups á meðan heilu rútufarmarnir fóru fram úr mér. En í markið komst ég þótt á röngum klukkutíma hafi verið. Enda ekki margir valkostir í boði þegar ferðafélagarnir bíða við marklínu og hinn valkosturinn var að gefast upp í einhverjum skálanum og vera keyrður niður á Hvolsvöll að hlaupi loknu í fullkominni óvissu um að komast til baka inn í Mörkina á laugardeginum. Eftir að heim var komið var ég svo fúll með hlaupið að ég skráði mig í Jökulsárhlaupið sem var helgina eftir en þar hafði ég ekki ætlað að taka þátt. Það var eins og venjulega bráðskemmtilegt hlaup og þar gat ég tekið vel á því alveg niður í Vesturdal. Þegar þangað var komið kom hins vegar Laugavegurinn í lappirnar þannig að síðustu 13 km voru heldur þungir. Þessi skyndiákvörðun með þátttöku í Jökulsárhlaupinu hafði hins vegar skemmtilega aukaverkun því með þátttökunni var ég komin í útdráttarhóp þeirra sem tóku þátt í einhverju af 5 tilgreindum utanvegahlaupum sumarsins. Þetta var eina hlaupið af þeim sem ég tók þátt í en dugði til þess að ég var dreginn út og vann fyrstu verðlaun sem voru flugfar með Icelandair eitthvert út í heim. Partur af vinningnum hefur þegar verið notaður til kaupa á flugfari til Parísar næsta vor þar sem til stendur að reyna við 3 klst. markmiðið. Þannig að segja má að hinn slaki árangur í Laugavegshlaupinu hafi skilað mér fyrsta vinningi í hús!    

 

Mér fannst hálf leiðinleg tilhugsun ef ég myndi ekki ná að hlaupa maraþon hlaup á árinu þannig að ég ákvað að taka þátt í haustmaraþoninu hér heima. Ég hafði slakað vel á seinni hlutann af ágúst og fram í september þannig að æfingatíminn sem ég hafði til stefnu var ekki langur. Ég náði góðum 4 vikum og þar sem ég hafði æft vel fyrri hluta ársins taldi ég þetta duga til að geta hlaupið á skikkanlegum tíma. Stefnan var að reyna að hlaupa á undir 3:15. Þegar dagurinn rann upp reyndist hann vera bjartur, kaldur og sáralítill vindur. Sem sagt kjöraðstæður. Ég hljóp af stað heldur hraðar en ég hafði ætlað en leið bara ljómandi vel. Ég ákvað því að hlaupa áfram á þessum hraða og sjá hvað ég myndi endast lengi á honum og planið var að hægja aðeins á mér um leið og ég þyrfti að fara að streða við halda hraðanum. Það reyndist síðan ekki vera fyrr en við Nauthól í seinni ferðinni sem þetta fór að þyngjast og ég þurfti að hægja aðeins á mér. Náði mér hins vegar vel á strik síðustu 3 km og endaði á því að bæta tímann frá því um vorið 2009 um rúmar 3 mínútur. Kom mér skemmtilega á óvart því ég hélt að ekki væri innistæða fyrir bætingu eftir nokkuð skrikkjótt sumar.    

 

Fyrir utan mörg skemmtileg keppnishlaup, sem ég nefni ekki hér, eru þrjú (fjögur) hlaup önnur mér sérlega minnisstæð. Það fyrsta var á afmælisdaginn minn, þann 10. apríl, en þá hljóp ég 43 km á bretti eða 1 km fyrir hvert ár. Ég tók uppá þessu í fyrra og úr því að ég gerði þetta aftur þá er þetta víst orðin hefð héðan í frá (verð að hita upp 1,8 km fyrir maraþonið í París sem ber upp á þennan dag). Ég kláraði hlaupið á fínum tíma og reiknaðist til að með því að draga fyrstu 800 metrana frá þá hefði ég lokið við maraþonvegalengdina á tæpum 3:07 sem gáfu góð fyrirheit fyrir maraþonið í Köben. En það fór eins og það fór. Næsta verkefni sem mér finnst vert að halda til haga er að í byrjun ágúst prófaði ég að taka eina langa helgi og sjá hvernig það myndi virka. Á laugardeginum hljóp ég maraþonvegalengdina á tæpum 3:20 og á sunnudeginum hljóp ég hálft maraþon á bretti á tæpum 1:35. Þetta gekk betur en ég átti von á. Það er þó rétt að geta þess að tíminn í laugardagshlaupinu er ekki með drykkjarpásum. Að lokum vil geta þess að þann 17. des. sl. hjóp ég 50 km á bretti með Gunnlaugi Júlíussyni sem setti glæsilegt nýtt Norðurlandamet í 24 klst. brettahlaupi með því að hlaupa rúmlega 208 km. Þetta var sérlega skemmtilegt hlaup og alveg ótrúlegt hvað tíminn var fljótur að líða. Ég setti stefnuna á það fyrirfram að virkur hlaupatími væri innan við 4 klst. og það gekk vel eftir og átti ég nokkrar mínútur uppá að hlaupa. Það skrítna við þetta hlaup var að mér fannst það aldrei sérlega langt og því kom það mér eiginlega á óvart að ég skyldi vera aðeins eftir mig eftir hlaupið. En auðvitað stafaði það eingöngu af samanburðinum. Þegar ég byrjaði að hlaupa var Gunnlaugur búinn með eitt maraþon og var að byrja á því þriðja þegar ég fór og hann lauk við tæplega 5 maraþon áður en yfir lauk. Magnað.   

 

Fínu hlaupaári lauk í dag með hinu árlega gamlárshlaupi ÍR. Gott veður, metþátttaka og skemmtilegt. Hljóp í sparigallanum á ca 40:20 sem er fínn tími og ekki langt frá mínu besta.  

 

Þakka hlaupafélögunum á brautinni og öllu því skemmtilega fólki sem ég kynntist þar fyrir skemmtilegt ár og sérstakar kveðjur til félaga úr Skokkhópi Garðabæjar.  

 

Megi nýtt ár færa okkur öllum ennþá betri árangur en þetta sem er að kveðja.  

 

Bestu kveðjur  

 

gá

Fimm ár – og aldrei betri.

Í dag, þann 23. desember 2010, eru fimm ár liðin síðan ég fékk símtalið. Fimm ár síðan mér var sagt að ég ætti að fara beint niður á bráðamóttöku Landspítalans og þar væri gert ráð fyrir mér. Ég ætti ekki að keyra sjálfur. Fimm ár. Hugsa sér. Fimm ár.

Nú fimm árum síðar er ég í aðstöðu til að geta skrifað um þessa lífsreynslu. Merkilegt. Lengi vel vissi ég ekki hvort mér myndi endast til þess aldur við þessi tímamót. En nú er þessi tími liðinn. Ótrúlega hratt. Ótrúlega viðburðarríkur tími. Ég er afskaplega þakklátur. Þakklátur fyrir að hafa fengið að upplifa þessi fimm ár. Ég fékk meira að segja tækifæri til að upplifa Hrunið. Af því hefði ég ekki viljað missa. Hugsa sér að fá tækifæri með ykkur hinum að ganga í gegnum þetta tímabil í Íslandssögunni. Fyrir það er ég þakklátur.

Á þessum tíma var óvissan mikil. Þegar ég kom á bráðamóttökuna var mér sagt af lækni sem ég þekkti vel að blóðmagn í líkamanum væri mjög lágt. Svo lágt að í raun ætti ég ekki að geta setið uppréttur, hvað þá gengið um eða keyrt bíl – eins og ég hafði að sjálfsögðu gert þar til ég fékk símtalið. Ástandið væri það alvarlegt að ekki væri hægt að fullyrða um bata. Ég þyrfti blóð og það strax. Læknirinn sagði að hann þyrfti að ráðfæra sig við nafngreindan lækni. Ég þekkti nafnið strax enda ég starfandi sem framkvæmdastjóri Læknafélags Íslands á þessum tíma. Þessi læknir starfaði sem yfirlæknir og sérfræðingur á blóðmeinadeild Landspítalans. Það sagði mér allt sem þurfti. Sumarið 2005 fylgdi ég stjúpa mínum til grafar 53 ára gömlum. Hann hafði barist við krabbamein um nokkurra ára skeið og í ófá skiptin hafði ég heimsótt hann á krabbameins ganginn. Einhverra hluta vegna hafði ég alltaf tekið eftir því að gangurinn á móti var merktur „blóðmeinadeild“. Það þótti mér ógnvekjandi heiti á deild. Mér fannst einhvern veginn að krabbamein væri staðbundnara (að sjálfsögðu aðeins til að byrja með) og því ætti það að vera „viðráðanlegra“ en sjúkdómur sem væri um allan líkamann í blóðinu. Því leist mér ekki sérlega vel á blikuna þegar ég heyrði í hvaða tegund sérfræðings væri verið að kalla.

En hvað um það, þetta var staðan. Blóðmeinafræðingurinn mætti á staðinn og spjallaði við okkur hjónin. Það þurfti fleiri rannsóknir. Þorláksmessa og að sjálfsögðu voru sparnaðarráðstafanir í gangi á spítalanum – eins og venjulega. Því var eins fámennt á svæðinu og unnt var að komast af með. Ég var færður inn á stofu og minn ágæti læknir var einn um að taka sýni. Til stóð að taka sýni úr mjaðmabeini en þegar til kom var um svo mikla bandvefsmyndun að ræða þar að ekki náðist nothæfur mergur til sýnatöku. Því þurfti að fara í viðbeinið. Það var að mörgu leyti súrrealískt. Þar sem fámennt var á spítalanum var ekki um það að ræða að aðstoðarfólk væri á lausu. Því vorum við tvö ein um þetta, læknirinn og sjúklingurinn. Þannig háttar til við umrædda sýnatöku að sýnið þarf að komast úr sprautunni með hraði og er fjarlægt úr sprautuhylkinu áður en sprautan sjálf er fjarlægð. Því lá ég á bakinu og horfði annars vegar á loftið og hins vegar sá ég útundan mér þessa fínu „hestasprautu“ standa beint upp úr viðbeininu á mér eins og úr lélegri hryllingsmynd.

Ég fékk að fara heim eftir sýnatökuna og blóðgjöfina. En átti að koma aftur á aðfangadag og fá meira blóð og niðurstöðu úr sýnatökunni. Á aðfangadag var mér vísað inn á tveggja manna stofu. Þar inni var sjúklingur í rúminu nær dyrunum. Ég fékk gluggarúmið. Það var skilrúm á milli okkar með tjaldi. Ég sá þegar ég gekk inn að viðkomandi var langt leiddur og virtist vera um það bil að kveðja þessa tilvist. Kannski hafði ég rangt fyrir mér en þetta var tilfinningin sem ég fékk. Ég vorkenndi honum. Að fá ekki að liggja í friði við þessar aðstæður heldur var verið að troða inn á hann herbergisfélaga sem gat gengið inn einn og óstuddur. En um þetta er ekki spurt á sparnaðar tímum. Við höfðum sameiginlega salernisaðstöðu með öðru herbergi þannig að salernið var á milli herbergja. Mér var hins vegar sagt við komuna að vegna iðrakveisu sjúklings í hinu herberginu yrðum við að nota salerni sem var innar á ganginum. Allt í lagi með það hugsaði ég. Ég er það frískur að það vefst nú ekki fyrir mér. Við mig var tengdur blóðpoki. Eiginkonan sat hjá mér og við spjölluðum á meðan við biðum eftir blóðmeinasérfræðingnum sem átti að koma von bráðar með niðurstöður úr sýnatökunni daginn áður. Á meðan við biðum horfði ég á sjúkrabíl koma með blikkandi ljósum og sírenu niður Skógarhlíðina. Það ferðalag sóttist seint í umferðarþunganum rétt fyrir hádegið á aðfangadag. Vonandi ekki um bráða bráða tilfelli að ræða. Vonandi verður búið að lagfæra helstu aðleiðir þegar hið nýja hátæknisjúkrahús verður risið. En hvað um það, blóðmeinafræðingurinn mætti skömmu eftir að sjúkrabíllinn komst á leiðarenda. Vegna plássleysis gátum við valið um það að fá fréttir úr niðurstöðu rannsóknarinnar inná klósetti inn af ganginum eða okkar megin við léreftsþilið. Þar sem herbergisfélaginn var frekar rænulítill fannst okkur alveg eins gott að fá fréttirnar þar sem við vorum. Að sjálfsögðu hitti það á sama tíma og sjúklingurinn sem hafði aðgang að hinni sameiginlegu salernisaðstöðu herbergjanna tveggja þurfti skyndilega á því að halda. Því háttaði það svo til að ég fékk upplýsingarnar staðfestar um að ég væri með hvítblæði við undirleik iðrakveisu sjúklingsins úr næsta herbergi. Súrrealískt.

Hvítblæði. Frekar neikvætt orð. En hvítblæði er ekki alveg sama og hvítblæði. Til eru nokkrar tegundir. Því miður var ekki hægt að greina nákvæmlega í upphafi hvaða tegund hvítblæðis hrjáði mig. Það yrði skoðað nánar í framhaldinu. Meðal annars var fjarlægt úr mér milta til að hægt væri að skoða þetta betur. Athyglisverður tími. Miltað var fjarlægt í janúar og þá var hægt að greina nánar hvaða tegund ég hafði komið mér upp. Þó ekki alveg. Það kom ekki í ljós fyrr en síðar á árinu. En í millitíðinn gerði ég að sjálfsögðu það sem mér var ráðlagt að gera ekki. Fara á internetið. Þar las ég mér til um sjúkdóminn eins og ég gat. Samkvæmt því sem ég las þá voru ekki miklar líkur á því að ég myndi lifa í fimm ár. Sennilega ekki nema eitt til þrjú ár. Læknarnir sögðu mér að framþróun á þessu sviði væri mjög hröð. Það sem skrifað væri á netið væri yfirleitt ekki það nýjasta sem til væri í fræðunum. Ég gat samt ekki setið á mér. Ég varð að skoða og það sem ég skoðaði var ekki sérlega upplífgandi.

Nú fimm árum síðar þá trúi ég því að læknarnir hafi haft rétt fyrir sér. Það á ekki að trúa öllu því sem á netinu stendur. Hvað sem síðar verður þá verður því ekki breytt að nú eru fimm ár liðin frá því að ég fékk símtalið.

Nú fimm árum síðar er ég í betra líkamlegu formi en ég hef áður verið í. Á þessu ári hef ég hlaupið yfir 4000 km. Ég hef bætt tíma mína í nánast öllum vegalengdum á árinu, þar á meðal í maraþoni. Ég náði reyndar ekki þeim tímamarkmiðum sem ég setti mér fyrir árið en það er allt í lagi. Þau voru á minn mælikvarða háleit og duga mér þá bara fyrir næsta ár einnig – en ég ætla að ná þeim.

Það var mér sérlega ánægjulegt að hlaupa 50 km á bretti þann 17. desember sl. við hlið Gunnlaugs Júlíussonar ofurhlaupara. Þann dag, og reyndar næsta dag einnig, hljóp hann í 24 klst. samfleytt og setti glæsilegt Norðurlandamet. Ég hafði heyrt af áformum hans nokkuð áður og fannst tilvalið að nýta tækifærið og hlaupa með honum 10 km fyrir hvert ár sem liðin eru síðan ég fékk símtalið.

Allt er afstætt og erfitt að bera saman mismunandi tilvik. Það er einstakt að byrja ekki að hlaupa fyrr en eftir fertugt og vera kominn í hóp bestu ofurmaraþonhlaupara heimsins eins og Gunnlaugur hefur gert. Það er einstakt þegar fólk hefur af einhverjum ástæðum breytt um lífstíl og tekið upp á því að hlaupa. Það er einstakt að sjá fólk á sjötugs-, áttræðis- og jafnvel níræðisaldri hlaupandi út um allar koppagrundir. Það er líka einstakt að fá tækifæri til að hlaupa eftir að hafa greinst með illvígan sjúkdóm.

Eða er það? Kannski ekki. Það er kannski ekki svo einstakt. Þetta eru bara einstök dæmi. Dæmi sem sanna að þetta er hægt. Dæmin sanna að tækifærin eru fyrir hendi. Sem betur fer eru einhverjir á hverjum tíma sem sjá þau og geta gripið þau. Vonandi eru einhverjir sem sjá hvatningu í dæmunum. Dæmin eru til þess að draga lærdóm af.

Það eru forréttindi að hafa fengið tækifæri til að upplifa Hrunið. Vonandi grípa einhverjir þau tækifæri sem Hrunið felur í sér. Vonandi verða þau dæmi til þess að við hin getum dregið lærdóm af þeim.  gá