Með dauðann að leikfangi

Birt í Fréttablaðinu 12. maí 2015.
(Gæsalappir og þankastrik í bloggfærslunni vistuðust ekki).

Hundrað synjað um undanþágu. Þessi fyrirsögn Fréttablaðsins þann 8. maí sl. fangaði augað. Í fréttinni mátti m.a. lesa eftirfarandi: Tvö hundruð hafa fengið undanþágu fyrir myndgreiningu en hundrað veikum verið synjað af undanþágunefnd. Innan gæsalappa í fréttinni er eftirfarandi haft eftir talsmanni viðkomandi stéttarfélags: þeim undanþágum sem er hafnað, þær getum við ekki veitt. Einnig er eftirfarandi haft eftir talsmanninum: Okkur finnst að þessar áhyggjur af stöðunni sem upp er komin hljóti að liggja hjá ráðamönnum. Í fréttinni er einnig haft eftir lækni að staðan sé hrikaleg og að hann óttist afleiðingar verkfalls á Landspítalanum.

Um verkföll, ábyrgð og afleiðingar vinnustöðvunar er hægt að hafa langt mál. Það mál hefur áður verið fært í letur. Röksemdir með og á móti verkfallsréttinum hafa verið ræddar í þaula. En hvernig skyldi þessum hundrað líða sem synjað var um undanþágu? Hvernig skyldi ættingjum þeirra líða? Hvernig skyldi þeim lítast á röksemdirnar? Í sannleika sagt þá held ég að flestir sem lenda í þessari aðstöðu að vera einn af tiltekinni óskilgreindri tölfræði velti lítið fyrir sér víðara samhengi hlutanna. Þar sem viðkomandi hættir allt í einu að vera sjálfstæð persóna með sjálfstæðar þarfir fyrir aðstoð samborgaranna en verður allt í einu hluti af óskilgreindu ópersónugreinanlegu mengi í fyrirsögn í dagblaði. Í þeirra huga snýst málið um þeirra eigið líf, og kannski möguleikann á að fá að lifa því áfram. Þeir sem ekki hafa reynt það á sjálfum sér eða nánum aðstandanda að lifa við dauðans angist geta ekki sett sig í spor hinna, en þeim væri samt hollt að reyna það.

Í innsíðu frétt um sama mál er haft eftir talsmanninum: Þeim undanþágum sem er hafnað, þær getum við ekki veitt. Það er algengt að það sé verið að sækja um undanþágur ótilgreint. Einmitt. Það er sem sagt sett í hendur umsækjenda um undanþágur annars vegar og verkfallsvarða hins vegar að bítast á um hvort umsókn sé svona eða hins segin. Ef annar hvor aðilinn er ekki nógu vandvirkur þá bíður afgreiðslan. Í augum þess sem bíður er annar hvor mögulega með lykilinn að því hvort lífinu lýkur fyrr en seinna. Í fyrirsögn dagblaðsins er viðkomandi samt bara einn af hundrað. Ónafngreindur. Langflestir sem lesa fyrirsögnina hugsa ekki til einstaklingsins eða fjölskyldu hans. Þeir sjá bara fyrirsögn sem vísar til kjarabaráttu. Þeir sjá ekki angistina sem þeir upplifa sem eru svo óheppnir að vera hluti af þessu ónafngreinda mengi. Fæstir upplifa þessa hlið, sem betur fer.

En er það þetta sem við viljum? Óhagræðið sem við sem samfélag höfum samþykkt að verkföll geti og jafnvel eigi að hafa í för með sér, er það alltaf ásættanlegt? Jafnvel þótt það geti kostað mannslíf? Getum við samþykkt að það sé ásættanlegt að deiluaðilar geti reynt að varpa ábyrgð á hinn aðilann í vinnudeilu jafnvel þótt einn og einn deyi þess vegna? Fyrir þann sem eftir lifir er svarið jafnan nei. Sá sem fer hefur ekki atkvæðisrétt okkar megin. Þeir sem í þessu sporum standa hafa oftast ekki afgangsorku til að andæfa málflutningi sem þessum. Því er auðvelt að afgreiða þennan hóp sem tölfræði eða óskilgreint mengi. Fyrirsögn í vinnudeilu.

Í augum þeirra sem eiga sér kannski óljósa framtíð er öll truflun á meðferð sérlega erfið. Ýmsar erfiðar hugsanir og tilfinningar fara af stað. Óvissan, óttinn, biðin, getan til að halda andlitinu gagnvart þeim nánustu, getan til að halda reisn, getan til að leyna þeim nánustu hversu erfið staðan er, getan til að lifa.

Í baráttunni um betri kjör virðumst við hafa samþykkt að næstum allt sé leyfilegt. Líka að taka ákvarðanir fyrir þessar hundrað fjölskyldur. En í þeirra augum eru baráttuaðilar með mikið vald. Vald sem við flest viljum að sé frekar í höndum æðri máttar. Ef öðrum deiluaðila skjöplast getur afleiðingin verið lok lífsins.

Þótt mörgum kunni að þykja það ósanngjarnt ætla ég samt að leyfa mér að setja þá skoðun mína fram að mér finnst það ekki rétt að þeir sem hafa tekið þá ákvörðun að sinna sjúkum geti leyft sér að leggja niður störf í kjarabaráttu. Ég er ekki sannfærður um að rétta kerfið sé það að undanþágunefnd eigi að hafa alræðisvald um það sem gert er, eða ekki gert.

Þarna erum við í augum þessara hundrað að færa allt að því guðum líkt vald í hendur einstaklinga. Sem geta síðan leyft sér að taka ákvarðanir sem hafa áhrif á líf sjúklinga, sjúklinga sem í þeirra augum eru óskilgreindar andlitslausar persónur í óskilgreindu stærra mengi. Tölfræði. Hundrað.

Athugasemdir

[Davíð12 (IP-tala skráð) 12.5.2015 kl. 13:43]

Rétta kerfið væri það að undanþágunefnd sé skipuð vinnuveitenda....en starfsmönnum sem sú nefnd kallar til vinnu fái greitt samkvæmt ýtrustu kröfum stéttarfélagsins, og það jafnvel tvöfalt, en ekki samkvæmt útrunnum samningum. Launagreiðendur verða þá einir ábyrgir og ráða sjálfir hvort þjónustan standi til boða.

[Ómar Ragnarsson, 12.5.2015 kl. 19:49]

"Þú tryggir ekki eftir á" auglýsti eitt tryggingarfélagið. 

Það mun ekki koma endanlega í ljós hve mörg mannslíf það mun kosta að þurfa að bíða þar til allir biðlistar klárist til þess ajá hverjir voru heppnir og hverjir ekki. 

Þetta er einfaldlega galið. Ég er meðal þeirra sem studdu lækna opinberlega á sínum tíma og gerði það vegna þess að ég tel líf og heilsu æðst allra mannréttinda og að við mættum ekki missa þá úr landi og gera heilbrigðiskerfið okkar að annars flokks kerfi. 

Ef við létu reka á reiðanum myndi það fólk einfaldlega flytja úr landi sem sætti sig ekki við slíkt ástand og þar með kippt stoðunum undan undirstöðu þjóðlífs og velferðar íslensku þjóðarinnar. 

Á sama hátt og ég studdi lækna og styð eflingu heilbrigðiskerfisins er það hliðstætt að andæfa því kröftuglega að leika eigi stórfellda rússnekka rúllettu um líf þúsunda Íslendinga. 

Ef niðurstaðan verður sú að slíkt sé sjálfsagt á okkar landi, verða afleiðingarnar þær sömu og ef við missum lækna og lágmarks mannafla í heilbrigðiskerfinu úr landi.