Framtíðarlýsing á efnahagsástandi Íslands og heimsins séð fyrir um 20 árum. Betri lýsing en hjá sumum samtímaskýrendum?

Stundum rekst maður á lesningu sem vekur upp ýmsar spurningar og vangaveltur um tengsl þess liðna við framtíðina. Móðir mín benti mér á bók fyrir rúmlega tveimur árum síðan sem ég ákvað að lesa alla í gegn þótt meginumfjöllunarefnið höfðaði ekki sérstaklega til mín. Til að byrja með átti ég í erfiðleikum með að halda mér við lesturinn og komast áfram í bókinni. En þegar fór að líða á voru staðhæfingar í bókinni með þeim hætti að þær vöktu mig til umhugsunar. Þessi bók er gefin út uppúr 1990 og það sem vakti sértaka athygli mína var lýsing á efnahagsástandinu í heiminum og á Íslandi eins og það myndi verða um tuttugu árum síðar - eða í kringum 2010.

 

Gripið niður í bókina:

 

„Ísland, líkt og aðrar þjóðir, gengur nú einfaldlega í gegnum tímabil í sögunni þar sem efnahagsmál eru síður en svo í föstum skorðum. ... Hagkerfið stendur á tímamótum vegna þess að hreyfiöflin að baki því eru á undanhaldi. Hagkerfið virkar ekki eins og áður, það koma upp mistök. Átök og spenna eiga sér sífellt stað. Kerfið eða kerfin virðast jafnframt líða áfram stjórnlaust á köflum og hagfræðingar og aðrir efnahagssérfræðingar eiga sífellt erfiðara með að henda reiður á hvað er að gerast. Næsta kynslóð manna mun því að öllum líkindum upplifa efnahagslegan glundroða. En frjóir einstaklingar munu brátt koma fram á sjónarsviðið og leggja á ráðin um nýjan hugsunarhátt og leiðir sem leysa munu af hólmi gömlu aðferðirnar. Hagkerfið verður síður háð flækjum og sértekningum, en þess í stað kemur ný nálgun við hugsun ykkar um peninga, aukin vöruskipti og í heild áhersla á einfaldari aðferðir og lausnir. Eftir um það bil tuttugu ár mun mannkynið líta til baka og gera sér ljósa þá breytingu sem orðin er á hagkerfi heimsins. Þá verður litið til þessa tímabils sem þið lifið á núna sem svartnættistímabils í efnahagsmálum. Vandamál Íslendinga í efnahagsmálum eru því ekkert sem þið þurfið að áfellast ykkur sjálf svo mjög fyrir, heldur miklu fremur þáttur í miklu stærra samhengi sem er hluti af þróun sem mannkynið allt tekur þátt í."

 

Athygli vert og ekki sem verst lýsing á því sem gerst hefur síðustu misserin.

 

Í þessari tilteknu bók er nokkuð fjallað um landfræðilega legu landsins og mikilvægi staðsetningar Íslands. M.a. segir um staðsetninguna:

 

„Við minntumst á það áður að lega landsins er miðpunktur milli tveggja heimsálfa sem undanfarna áratugi hafa verið leiðandi öfl í stjórnun heimsins. Með jafnri tengingu sinni við báðar heimsálfur hefur Íslandi tekist að halda sjálfstæði sínu með því að tengjast ekki annarri hvorri álfunni um of. Staða þess hefur því verið stefnumarkandi."

 

Þetta er umhugsunarvert. Þetta er skrifað fyrir um 20 árum en í raun hefur lítið breyst. Sovétið vissulega breyst og ekki eins valdamikið og áður en bæði Kína og Evrópusambandið hafa styrkst á tímabilinu.

 

Ofangreind tilvitnun í þessa tilteknu bók rifjaðist upp fyrir mér nýverið. Ástæðan er sú að mjög reyndur aðili úr viðskiptalífinu, sem búsettur er í USA, lét þau orð falla í samtali sem ég átti við hann nýverið, að það væri sama hversu misvitrar ákvarðanir íslenskir stjórnmálamenn myndu taka - þeir myndu ekki megna að breyta legu landsins. Þessi tiltekni aðili sér það sem einn af styrkleikum Íslands í viðskiptalegu tilliti hvar það er staðsett.

 

Það verður fróðlegt að fylgjast með á næstunni hvort fleira sem sagt er frá í bókinn muni rætast. Amk hafa ýmsir bent á þá möguleika sem fyrir hendi eru og gerðir eru að umtalsefni í bókinni með eftirfarandi hætti:

 

„Samfélag ykkar er heilsteypt og fullveðja en örsmátt í samfélagi þjóðanna. ... Samfélag sem getur eðli sínu samkvæmt hrundið háleitum hugmyndum í framkvæmd er einstakt fordæmi fyrir umheiminn, því sökum smæðarinnar er auðvelt fyrir aðrar þjóðir að líta á það sem þið hafið gert og rannsaka í hnotskurn hvernig breytingunum var komið á. Þannig verður samfélag ykkar fyrirmynd annarra, þó ekki endilega þannig að sagnaritarar framtíðarinnar muni líta til Íslands og segja að þar hafi upphafið átt sér stað. Öllu heldur munu aðrar þjóðir læra af ykkur, taka upp breytingarnar þegar þær sjá að þær eru framkvæmanlegar og kannski næla sér í heiðurinn óvart í minningu sögunnar."

 

Það væri vel ásættanlegt.